Сталинградская битва: отражение событий и оценка в турецкой прессе периода Второй мировой войны

Статья посвящена вопросу репрезентации Сталинградской битвы на страницах турецкой печати. Источниковой базой исследования послужили газеты региональных турецких изданий, функционирующие в годы Второй мировой войны, материалы которых, освещающие Сталинградскую битву, вводятся в научный оборот впервые. В исследовании показано, что турецкое правительство избежало негативного воздействия напряженной дипломатической атмосферы военного периода. Однако по этой причине газеты, которым было поручено предоставлять населению точную информацию, в первые годы войны подвергались цензуре и ограничениям. После успеха Красной Армии на Сталинградском фронте освещение вопросов войны на страницах турецкой прессы резко изменилось в пользу СССР, стало более объективным.

Новизна исследования видится в новом ракурсе поставленной исследовательской задачи. Вводятся в научный оборот новые источники турецкой периодики. Авторы приходят к выводу о том, что политика двойственности в дипломатии Турции имела четкую проекцию на страницы газет, которые подвергались жесткой цензуре и были вынуждены работать в соответствии с государственными установками.

1. Шепель А. Сталинград в аду : о чем писали газеты США [Электронный источник] / А. Шепель. — Режим доступа : https://naukatehnika.com/stalingrad-v-adu-o-chem-pisali-gazetyi-ssha.html (дата обращения 01.03.24).

2. Askeri Vaziyet. Tasvir-i Efkâr. — 25 Kasım 1942. — S. 1.

3. Bir Mucize Lazımdır Amma! Anadolu Gazetesi. — 2 Şubat 1943.

4. Milli Şefin Dünkü Nutku, Vakit. — 2 Kasım 1939. — S. 1.

5. Moskova Yeni ve Mühim Muvaffakiyetler Bildiriyor, Akşam. — 29 Aralık 1942. — S. 1.

6. Moskova’ya Göre, Ulus. — 14 Şubat 1943. — S. 1.

7. Novorosisk’in Düşmesi ve Stalingrad Harekâtı. Cumhuriyet. — 10 Eylül 1942. — S. 1.

8. Nüfusun dörtte biri kentlerde yaşarken dörtte üçü kırda yaşamaktaydı. Statictical-Indicators 1923—2009 [Electronic resource]. — Access mode : https://web.archive.org/web/20160129141153/http://www.tuik.gov.tr/yillik/Ist_gostergeler.pdf (accessed 11.10.2023).

9. Sertel Zekeriya, Tan Gazetesi. — 18 Ağustos 1943. — S. 1.

10. Sertel Zekeriya, Hatırladıklarım. — İstanbul : Yaylacık Kitabevi, 1968. — 310 s.

11. Sovyet Hususi Tebliği: Stalingrad Ordusu Baş Komutanı esir edildi. General Pavlus esaretinden birkaç saat evvel mareşalliğe terfi etmişti”, Vakit. — 1 Şubat 1943. — S. 1.

12. Sovyet Orduları Güney Cephesinde şiddetli bir taarruza geçtiler”, Tasvir-i Efkâr. — 23 Kasım 1942. — S. 1.

13. Sovyet Taaruzu İnkişaf ediyor”, Tasvir-i Efkâr. — 25 Kasım 1942. — S. 1 .

14. Sovyetler yeniden 16400 esir aldılar. Altı büyük şehir geri alındı ve Ukrayna’ya girildi”, Vakit. — 25 Aralık 1942. — S. 1.

15. Stalingrad bölgesinde Sovyet baskısı şiddetini arttırdı”, Tasvir-i Efkâr. — 24 Kasım 1942. — S. 1.

16. Stalingrad kesiminde Sovyet taarruzları devam ediyor”, Tasvir-i Efkâr. — 24 Kasım 1942. — S. 1.

17. Tahsin Banguoğlu. Milli Şef Dönemi Hatıraları // Tercüman. — 17 Mayıs 1986.

18. Tasvir-i Efkâr. — 23 Kasım 1942. — S. 1.

19. TBMM ZABIT CERİDESİ [Parliament Chambers]. — 1.11.1939. — S. 3.

20. TBMM ZABIT CERİDESİ [ParliamentChambers]. — D.6, İ.2, Cilt : 19, 25.06.1941.

21. Türkiye Siyasetinden Almanlar Memnun Değillermiş”, Vakit. — 8 Ekim 1939. — S. 1.

22. Горбенко В. И. Битва под Сталинградом на страницах газеты «Красная звезда» (к 80-летию Сталинградской битвы) / В. И. Горбенко // Гуманитарная подготовка в медицинском вузе : проблемы и перспективы : материалы межвузовской научно-практической конференции. — Санкт-Петербург : Санкт-Петербургский государственный университет промышленных технологий и дизайна, 2023. — С. 48—54.

23. Озтюрк М. Сталинградская битва в зеркале региональной британской прессы (на материале газеты «Western Post», 1942—1943) / М. Озтюрк, Ю. Г. Кокорина, М. М. Вагабов // Научный диалог. — 2024. — Т. 13. — № 1. — С. 448—465. — DOI: https://doi.org/10.24224/2227-1295-2024-13-1-448-465.

24. Сталинградская битва : правда и вымыслы (по материалам мировой печати) : материалы 5-й Международной научно-практической конференции, посвященной 80-летию Сталинградской битвы, Москва, 23 октября 2023 года. — Москва : Московский политехнический университет, 2023. — 215 с. — ISBN 978-5-276-02819-4.

25. Armaoğlu F. Yüzyıl Siyasi Tarihi / F. Armaoğlu. — Ankara : Alkım Yayınevi, 2010. — 1200 s.

26. Bakacak A. İkinci Dünya Savaşı Dönemi’nde Ulus Gazetesi’nin İç ve Dış Politika Değerlendirmeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi / A. Bakacak. — Ankara : Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2002. — S. 1—22.

27. Bakacak A. İkinci Dünya Savaşı Dönemi’nde Ulus Gazetesi’nin İç ve Dış Politika Değerlendirmeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi / A. Bakacak. — Ankara : Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2002. — S. 122—123.

28. Beevor A. Stalingrad / A. Beevor. — İstanbul : Çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yay, 2020. — 460 s.

29. Çavdar T. İz Bırakan Gazeteler ve Gazeteciler / T. Çavdar. — Ankara : İmge Kitabevi, 2007. — 559 s.

30. Çelik A. İkinci Dünya Savaşı’nda Hükümet-Basın İlişkileri ve Gazeteci Mebuslar / A. Çelik // Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. — 2018. — Cilt 28, Sayı 2. — S. 315—331.

31. Deringil S. Denge Oyunu / S. Deringil. — İstanbul : Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000. — 282 s.

32. Güvenir M. Siyasala İktidarın Basını Denetlemesi ve Yönlendirmesi / M. Güvenir. — İstanbul : Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 1991. — 236 s.

33. Hüner T. İsmet İnönü’nün Dış Politikası (1938—1950) İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye / T. Hüner. — İstanbul : Kaynak Yayınları, 2012. — 224 s.

34. Kabacalı A. Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü / A. Kabacalı. — İstanbul : Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 1990. — 314 s.

35. Koçak C. Türkiye’de Milli Şef Dönemi / C. Koçak. — Ankara : Yurt Yayınevi, 1986. — Cilt : 11. — 573 s.

36. Manka A. G. İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Anadolu Ajansı’nın Dış Haber Politikası, T. C. Ankara Üniversitesi SBE Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi [Un published PhD Thesis] / A. G. Manka. — Ankara, 2008. — 234 s.

37. Oran B. Türk Dış Politikası (1919—1980) / B. Oran. — İstanbul : C. I, İletişim, 2001. — 1536 s.

38. Oran B. Türk Dış PolitikasıI / B. Oran. — İstanbul : İletişim Yayınları, 2003. — 900 s.

39. Önder Z. İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası / Z. Önder. — Ankara : Bilgi Yayınevi, 2010. — 472 s.

40. Salimoğlu M. Matbuat Kanunu’nun 50. Maddesi Odağında Türkiye’de Basın Özgürlüğü : Cumhuriyet Gazetesi Örneği (1945—1947) / M. Salimoğlu // Liberal Düşünce. — 2022. — Sayı 107. — S. 95—129.

41. Şeker K. “İnönü Dönemi Basın Hayatı ve 1948-50 Arasında CHP ile Muhalefet Arasında Basın Alanında Yaşanan Tartışmalarda Merzifon Örneği” / K. Şeker // SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. — 2011. — S. 42—43.

42. Trumpener U. “Almanya ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu” / U. Trumpener // Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler. — İstanbul : Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999. — S. 129—153.

43. Türkiye Dış Politikasında 50. Yıl İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946) / Dışişleri Bakanlığı. Araştırma ve Siyaset Planlama. — Ankara : Genel Müdürlüğü, 1973. — 316 s.

44. Vural M. K. “İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinde Bir Muhalefet Örneği Olarak “TAN” Gazetesi” / M. K. Vural // ÇTTAD. — 2008. — VII/16-17. — S. 381—395.

45. Yalçın O. “İkinci Dünya Savaşında İsmet İnönü ve Churchill Arasında Yapılan Adana Görüşmesi” / O. Yalçın // Atatürk Yolu Dergisi. — 2011. — Cilt 12 Sayı 47. — S. 701—731.